Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi

a)ISINMA-SOĞUMA

* Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı artar.
* Maddenin sıcaklığının artması ısınma sonucunda gerçekleşir.
* Örneğin;Yanmakta olan ocağın üzerinde bulunan çorba ya da yemek bir süre sonra ısınır.
* Yiyeceklerin pişmesi ısınma ile gerçekleşir.
* Özel karışımlı toprakların pişmesi ile seramik,porselen,kiremit,tuğla…vb. malzemeler yapılır.
* Sıcak su ile temizlik iyi sonuçlar verir.
* Havanın ısınması ilkbaharda bitkilerin uyanmasına neden olur.
* Isınan hava bitkilerin gelişmesine ve tohumların çimlenmesine neden olur.
* Demir,cam vb.maddelerin ısınması işlenmesini kolaylaştırır.
* Isı enerjisini kaybeden maddeler soğur.
* Madde yeterince soğursa donma ve yoğunlaşma olur.
* Karayolları soğumanın yol açtığı buzlanma nedeniyle bozulur.
* Soğuk havada mikroplar etkinlik göstermez,yaşamaz.
* Soğuyan maddeler sertleşir.
* Isınma ve soğuma olayları art arta gerçekleştirir ve sütteki mikroplar yok edilir.(Pastorize sütler)
* Dondurulmuş besinler uzun süre saklanır.
* Uzun süre soğukta kalan canlılar ölebilir.

Havadaki ısınma ve soğuma;

* Yağışların
* Rüzgarların
* Toprak oluşumunun
* Şimşek ve yıldırımların oluşmasına neden olur.

b)HAL DEĞİŞİMLERİ

* Maddeler bir halde diğerine geçebilirler.
* Örneğin su sıvıdır.Buzluğa koyduğumuzda Donar ve katılaşır.Isıttığımızda ise gaz halini alır.
* İşte bu değişime Hal değişimi denir.
* Hal değişimleri Erime,donma,buharlaşma,yoğunlaşma ve süblimleşme şeklinde olur.

1)Erime ve Donma
* Katı haldeki bir madde yeterince ısı alırsa sıvı duruma geçer.Bu olaya erime denir.
* Her madde kendine göre bir sıcaklık derecesinde erir.Bu maddelerden bazıları aşağıda verilmiştir.
*
Madde Erime Sıcaklığı (ºC)
Buz 0
Civa -39
Naftalin 79
Tuz 800
Demir 1532

* Yeterince soğuyan sıvı maddelerin katı hale geçmesine de Donma (katılaşma) denir.
* Donma olayı erimenin tersidir.Bir maddenin erime ve donma sıcaklıkları aynıdır.
* Eriyen maddenin hacmi büyür.Donan maddenin hacmi küçülür.
* Erime ile çözünme olayı çok farklıdır.
* Erime ısı etkisi ile gerçekleşir.Çözünme ise katı maddelerin sıvı içinde çok küçük parçacıklar biçiminde dağılmasıdır.

2)Buharlaşma ve Yoğunlaşma (Yoğuşma)

* Yeterince ısınan sıvı maddelerin gaz haline geçmesine buharlaşma denir.
* Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşir.Bundan dolayı buharlaşma derecesi yoktur.
* Islak maddelerin kuruması; bu maddedeki suyun buharlaşarak uzaklaşması sonucunda olur.
* Buharlaşma sırasında gerekli ısıyı veren madde ısı kaybeder;soğur.
* Karpuz dilimi bir süre dışarıda bekletilirse yüzeyi soğur.
* Suyu sızdıran testiler suyu soğuk tutar.

Bazı etkenler buharlaşmayı hızlandırır.Bunlar;
* Sıcaklığın artması
* Yüzeyin büyümesi
* Basıncın azalması
* Havanın rüzgarlı olması
* Havanın kuru olması

Doğada Su Döngüsü

* Yeryüzündeki sular yerle gök arasında durmadan devam eden bir döngü içindedir. Bunun nedeni suyun halden hale geçmesidir.
* Güneşin etkisiyle buharlaşan sular gök yüzünde bulutları oluşturur. Bulutlar çok küçük su damlacıklarından oluşur.
* Soğuk bir hava tabakasına rastlayınca ısı kaybettikleri için bulutlardan yoğuşma çoğalır.
* Yoğuşmayla ağırlaşan su damlacıkları yer yüzüne doğru düşmeye başlar. Buna yağmur denir.
* Bazen soğuk hava tabakası buluttaki su damlacıklarını doldurur. Bu durum kar yağmasına neden olur.
* Dolu ise yağmur damlalarının daha soğuk bir hava tabakasına rastlayarak donması sonucu oluşur. Yeryüzüne yağışlarla tekrar dönen su yine Güneşin etkisiyle buharlaşarak gökyüzüne yükselir.
* Böylece yeryüzündeki su, dengesi sürekli olarak korunmuş olur.

* Gaz maddelerin ısı vererek Sıvı duruma geçmelerine Yoğunlaşma (yoğuşma) denir.
* Kışın odadaki havada bulunan su buharı soğuk cam yüzeyine çarpar ve yoğunlaşır.Bu durumda camda sulanmalar meydana gelir.
* Bulutlar; havadaki su buharının yoğunlaşması sonucu oluşurlar.
* Yoğunlaşan madde ısı verir…..(ÇOK ÖNEMLİ SAKIN UNUTMA)
* Yoğunlaşma olayı;
Suyun doğal döngüsünü
Soğutma devrelerinin çalışmasını
Suyun arıtılarak içme suyu olarak kullanılmasını sağlar.